قلیان چیست؟ بررسی تاریخچه، ساختار و اثرات آن بر سلامت
قلیان یکی از رایج‌ترین وسایل مصرف دخانیات در سراسر جهان است که به‌ویژه در خاورمیانه، آسیای جنوبی و شمال آفریقا محبوبیت زیادی دارد. این وسیله که از گذشته‌های دور مورد استفاده قرار گرفته، امروزه در میان جوانان نیز طرفداران زیادی پیدا کرده است. در این مقاله، به معرفی قلیان، نحوه عملکرد آن، انواع تنباکو، اثرات آن بر سلامتی و باورهای نادرست رایج در مورد آن می‌پردازیم.
تاریخچه قلیان
ریشه‌ی قلیان به قرن 16 میلادی در هند بازمی‌گردد، زمانی که پزشک دربار اکبر شاه، “حکیم ابوالفتح”، برای کاهش مضرات تنباکو، وسیله‌ای طراحی کرد که از طریق عبور دود از آب، آن را “تصفیه” کند. این وسیله به‌سرعت در ایران، ترکیه و کشورهای عربی گسترش یافت و به بخشی از فرهنگ اجتماعی این مناطق تبدیل شد.
ساختار و نحوه عملکرد قلیان
کاسه (سر قلیان):
محل قرارگیری تنباکو که روی آن زغال داغ قرار داده می‌شود.
بدنه (تنه):
قسمت اصلی که دود از آن عبور می‌کند.
ظرف آب:
محفظه‌ای که به خنک‌سازی دود کمک می‌کند.
شلنگ (شیلنگ قلیان):
لوله‌ای که کاربر از طریق آن دود را استنشاق می‌کند.
در هنگام مصرف، گرمای زغال باعث سوختن تنباکو شده و دود حاصل از طریق آب عبور کرده و سپس وارد دهان مصرف‌کننده می‌شود.
انواع تنباکو
تنباکوی سنتی:
حاوی برگ‌های طبیعی تنباکو است که گاهی با عسل یا سایر مواد طعم‌دهنده ترکیب می‌شود.
تنباکوی معسل (میوه‌ای):
دارای اسانس‌های مصنوعی مانند سیب، نعناع، پرتقال و… است که در میان جوانان محبوبیت زیادی دارد.
تنباکوی بدون نیکوتین:
ادعا می‌شود که این نوع بدون نیکوتین است، اما همچنان می‌تواند حاوی مواد شیمیایی مضر باشد.
آیا قلیان سالم‌تر از سیگار است؟
یکی از باورهای نادرست درباره قلیان این است که آب موجود در آن، دود را تصفیه کرده و اثرات مضر آن را کاهش می‌دهد. اما تحقیقات نشان داده‌اند که دود قلیان حاوی مقادیر زیادی مواد سمی، نیکوتین و فلزات سنگین است. در حقیقت، یک جلسه مصرف قلیان (حدود یک ساعت) می‌تواند فرد را در معرض حجمی از دود برابر با کشیدن 100 تا 200 نخ سیگار قرار دهد.
اثرات قلیان بر سلامت
مشکلات تنفسی:
مصرف مداوم قلیان باعث افزایش خطر بیماری‌های ریوی مانند برونشیت مزمن و آسم می‌شود.
بیماری‌های قلبی:
نیکوتین موجود در دود قلیان باعث افزایش فشار خون و افزایش خطر بیماری‌های قلبی-عروقی می‌شود.
سرطان:
مواد شیمیایی موجود در دود قلیان احتمال ابتلا به سرطان ریه، دهان و مری را افزایش می‌دهد.
انتقال بیماری‌های عفونی:
استفاده مشترک از شلنگ قلیان می‌تواند منجر به انتقال بیماری‌هایی مانند سل، هپاتیت و آنفلوآنزا شود.
قلیان و اعتیاد
قلیان به دلیل داشتن نیکوتین، خاصیت اعتیادآوری بالایی دارد. بسیاری از افراد تصور می‌کنند که مصرف گهگاهی قلیان مشکلی ایجاد نمی‌کند، اما این ماده می‌تواند باعث وابستگی شدید شود و ترک آن برای مصرف‌کنندگان مداوم دشوار باشد.
آیا قلیان الکترونیکی جایگزین سالمی است؟
در سال‌های اخیر، قلیان‌های الکترونیکی (ویپ) به عنوان جایگزین “کم‌خطرتر” معرفی شده‌اند. بااین‌حال، مطالعات نشان می‌دهد که این محصولات همچنان حاوی نیکوتین و مواد شیمیایی مضر هستند و می‌توانند اثرات منفی مشابهی بر سلامت داشته باشند.
نتیجه‌گیری
قلیان یک وسیله پرمصرف در میان افراد مختلف است، اما برخلاف باورهای عمومی، مصرف آن به هیچ وجه سالم‌تر از سیگار نیست. از آنجا که دود قلیان حاوی مواد سمی و سرطان‌زا است، مصرف مداوم آن می‌تواند آسیب‌های جبران‌ناپذیری به سلامت بدن وارد کند. آگاهی از مضرات قلیان و کاهش مصرف آن می‌تواند به بهبود سلامت عمومی کمک کند.
آیا تا به حال تجربه ترک قلیان را داشته‌اید؟ نظرات و تجربیات خود را در بخش دیدگاه‌ها با ما به اشتراک بگذارید.
